De informatie in al deze meldingen is vrijwel identiek en helaas niet helemaal accuraat. Gezien de recente meldingen van ‘nieuwe’ virussen geven we hier graag wat meer achtergrondinformatie over dit ‘nieuwe’ virus STV. Hiermee hopen we de eerder genoemde meldingen in het juiste perspectief te plaatsen.

Wat weten we van Southern tomato virus (STV)?
STV is een virus dat 10 jaar geleden voor het eerst beschreven is in de Verenigde Staten in tomaten . Deze wetenschappelijke publicatie toont enkele foto’s van kleine en verkleurde vruchten waarvan de auteurs zelf stellen dat het niet vaststaat dat deze door STV werden veroorzaakt of door de andere virussen die ook in dezelfde planten werden gevonden. Ook konden ze het virus niet overbrengen d.m.v. mechanische overdracht of enten (‘grafting’). Ze konden het virus niet zuiveren uit of aantonen in planten met ziektenbeelden van ‘yellow stunting disease’ en het veroorzaakte geen symptomen in zaailingen van verschillende cultivars. In 2013 en 2015 werd het virus ook aangetroffen in Frankrijk en de Canarische Eilanden maar ook daar steeds in combinatie met andere virussen.

Inmiddels weten we meer over STV. Het behoort tot de groep van de Amalgavirussen. Dat zijn zgn. cryptische plantenvirussen d.w.z. virussen waarvan we weten dat ze in planten voorkomen maar die geen symptomen veroorzaken. Er komen steeds meer aanwijzingen dat dit soort cryptische virussen zelfs nuttig voor de plant kunnen zijn. Deze virussen kunnen zich niet van cel naar cel bewegen, ze zitten als het ware in de cel opgesloten, en kunnen zich dus ook niet door de plant verspreiden. Ze groeien als het ware met de plant mee. Daarom is het ook niet mogelijk om deze virussen mechanisch (gewashandelingen) dan wel via bijv. stekken over te brengen naar een andere plant. De virusdeeltjes komen in alle cellen van de plant voor, dus ook in geslachtscellen en daarom vinden we deze virussen ook terug in het embryo in het zaad.

Veroorzaakt STV wel ziektesymptomen?
Omdat STV met het embryo meegaat in het zaad is het ook duidelijk waarom tomatenlijnen en -rassen als geheel geïnfecteerd zijn met dit virus. Een Spaanse studie uit 2018 bevestigde dit; de onderzoekers vonden het virus in alle onderzochte tomatenlijnen en op alle plantenkwekerijen. Geen van de planten waarin STV voorkwam vertoonde echter ziekteverschijnselen. Dit zijn sterke aanwijzingen dat het virus zelf niet verantwoordelijk is voor enige tomatenziekte. Maar omdat het zo wijdverspreid is, komt het dus ook voor naast alle andere tomatenvirussen. Er is echter nog niets bekend over de eventuele effecten van menginfecties met ander virussen of de invloed van externe  stressfactoren.

Hoe gevaarlijk is STV voor de sector?
Samenvattend lijkt de huidige ophef over een ‘uitbraak’ van weer een nieuw virus in tomaat eerder op een ‘hype’ dan op een nieuw en reëel gevaar voor de sector. STV komt waarschijnlijk al erg lang voor in tomaat maar is simpelweg nooit opgemerkt. Met nieuwe technieken vinden we tegenwoordig steeds meer (nieuwe) virussen waarvan het vaak niet duidelijk is wat de biologische relevantie is. Cryptische virussen als STV komen veel meer voor maar wat hun rol of functie is blijft voorlopig nog onbekend

René van der Vlugt, Martin Verbeek en Ineke Stijger
Wageningen University and Research